Vergrijzend buitenhout: wat kan je als schilder doen?

UV-straling en regen

​Of je houten (gevel)bekleding al dan niet afwerkt, is een kwestie van smaak. Afwerken kan met een transparant (beits) of dekkend (verf) afwerkingsproduct. Onafgewerkt hout zal natuurlijk vergrijzen. De belangrijkste oorzaak van het vergrijzen is de UV-straling van de zon, die de natuurlijke kleurstoffen en het laagje lignine aan het oppervlak van het hout afbreekt. Lignine fungeert als een soort lijm die de houtvezels aan elkaar houdt. Wanneer dit laagje door UV-straling en regen wordt weggespoeld, blijft alleen het lichter ogende cellulose over, waardoor het hout grijs wordt. Daarnaast zorgen wind en regen voor erosie van de buitenste cellagen, wat het vergrijzingsproces verder versnelt. Het natuurlijke vergrijzingsproces heeft overigens geen enkele invloed op de duurzaamheid of de technische kwaliteiten van het hout. Eenmaal het hout is vergrijsd, vraagt het geen verdere onderhoudsbehandeling meer. Vergrijzing tegengaan met een kleurloze afwerking kan niet. Wilt u dat dit hout zijn oorspronkelijke tint behoudt? Dat kan wel, maar dan moeten we het paradoxaal genoeg gekleurd afwerken.

Afwerking van houtsoorten met hoge duurzaamheid

Houtsoorten met een hoge duurzaamheid (kernhout van klasse I-II) hebben eigenlijk geen extra bescherming nodig. Toch vergrijst het hout onder invloed van het klimaat en krijgt het oppervlaktescheurtjes. Wilt u daaraan wat doen? Dan kunt u het hout een laag dekkende verf geven. Ook niet-dekkende behandelingen zijn mogelijk:

• Met C2-producten geeft u het hout een beschermende afwerking met gepigmenteerde transparante en respirerende C2-producten. Zo is het hout gewapend tegen oppervlakkige verblauwing en regenwater. Deze producten zijn gemakkelijk aan te brengen in 2 à 3 lagen.
• CTOP-producten (ook satijnvormende lazuren/beitsen genoemd) geven het hout een halve of volledige film, zijn niet-respirerend en dus niet geschikt voor het afwerken van massieve gevelbekledingen wegens het risico op vervormingen van de beplanking en de neiging tot afbladderen van de afwerkingslaag naar het einde van haar levensduur toe.

Afwerking van andere houtsoorten

Houtsoorten met een gemiddelde duurzaamheid (kernhout van klasse III) hebben in principe geen extra verduurzaming nodig. Toch kan eenzelfde lot soms minder duurzame planken bevatten. Daarom is vóór de afwerking een behandeling aangewezen met een C1-product. Daarmee behandelt u het hout doeltreffend tegen schimmels, insecten en verblauwing.

Voor weinig duurzame houtsoorten dringt zich eerst een verduurzaming volgens procedé A3 op of een hittebehandeling, of een acetylering, of een furfurylering. Let wel: de behandelingen gaan de natuurlijke vergrijzing niet tegen.

Onderhoud

De onderhoudsfrequentie van een gevelbekleding die werd afgewerkt met C2-producten is sterk afhankelijk van de plaatsing. Een gevel die zuidwest is georiënteerd, zal na ongeveer 3 jaar aan een onderhoudsbeurt toe zijn, terwijl een gevel naar het oosten of noordoosten gericht bijvoorbeeld pas na ongeveer 8 à 10 jaar aan onderhoud toe is. De verschijning van kleine onesthetische grijze vlekjes geeft het juiste ogenblik aan waarop de gevel aan onderhoud toe is.

Het onderhoud beperkt zich tot het lichtjes schuren met fijn (bv. korrel 200) schuurpapier, gevolg door het aanbrengen van 1 laag C2-product.

Reinigen

Staat de onbehandelde gevelbekleding bloot aan bijvoorbeeld sterke luchtverontreiniging? Dan wordt het hout donkergrijs tot zwartachtig, in plaats van mooi zilvergrijs. Dat is het geval in bijna alle stedelijke gebieden, langs drukke wegen en in de buurt van zware industrie. Reinigen kan met producten op basis van detergent en javel of in hardnekkige gevallen met javelwater. Vergeet niet om na het reinigen met een borstel (deze mag geen metaal bevatten!) te spoelen met water om bleke vlekken achteraf te vermijden. Ook lichtbruine vlekvormige verkleuringen, meeldauw, of algengroei kan men op deze wijze verwijderen.

Voor het verwijderen van ontsierende lichtbruinachtige vlek- of kringvorming ingevolge migratie van wateroplosbare inhoudsstoffen kan men ook een oplossing van 50 % methylalcohol in water gebruiken. Een afwerking met een gepigmenteerde buitenbeits maakt het houtoppervlak gladder, zodat vervuilende stoffen zich moeilijker vasthechten.

Harmonieuze vergrijzing

Zonder gepigmenteerde afwerking gaan alle houtsoorten vergrijzen wanneer ze buiten toegepast worden. Het uitzicht kan, alvast in het begin, echter anders zijn dan verwacht. Omdat hout vergrijst onder invloed van zonlicht en de weersomstandigheden, zal de vergrijzing sneller of langzamer verlopen naarmate het hout meer of minder blootgesteld is. De bekleding van een zuidwestelijk gerichte gevel zal dus sneller vergrijzen dan die van een noordoostelijk gerichte gevel. Verder zijn de verschillende gedeelten van bv. éénzelfde gevel niet evenveel blootgesteld. Ook is het hout op bepaalde plaatsen, zoals onder een afdak of een vensterbank, in een inspringende hoek of achter een boom dicht tegen de gevel, deels beschermd en zal het daar dus minder snel vergrijzen en kleurverschillen geven die soms niet op prijs gesteld worden.

De oplossing ligt voor de hand: het volstaat om aan het hout kunstmatig de grijze kleur te geven die de meest blootgestelde delen na enkele jaren zouden bekomen. Tegenwoordig zijn er twee soorten producten beschikbaar die aan een gevelbekleding eenzelfde uitzicht verlenen als van hout dat een natuurlijk verouderingsproces onderging:

• Een gemengd product, op basis van olie, dat zowel een kleine hoeveelheid grijze pigmenten als scheikundige stoffen bevat die de veroudering van het hout versnellen door het te ontkleuren.
• Niet filmvormende beitsen, watergedragen of op basis van solventen, die grijze pigmenten bevatten.

Deze producten bieden een aanzienlijk voordeel in verhouding tot alle andere gepigmenteerde afwerkingen: beschadiging is weinig zichtbaar, zodat ze minder vaak, of zelfs niet, moeten worden onderhouden. Beschadiging valt minder op, omdat op de plaatsen waar het product verdwijnt, het hout natuurlijk gaat vergrijzen en dus dezelfde kleur als die van het product aanneemt. Er treedt met andere woorden geen vlekvorming op. De grijze kleur van de afwerking gaat geleidelijk over in het natuurlijke grijs (hetgeen sneller verloopt naarmate het hout meer blootgesteld is).

Beits, lazuur of houtolie?

Beits en lazuur zijn in de praktijk hetzelfde product (lazuur is de Nederlandse term). Beits dringt tot in het hout en vormt tegelijkertijd een beschermende, microporeuze film op het oppervlak. Het beschermt het hout tegen vocht, UV-straling, schimmel en algen, en vertraagt het vergrijzen. Beits is vochtregulerend: het laat het hout ademen, waardoor waterdamp uit het hout kan ontsnappen, maar regen niet naar binnen dringt. Het resultaat is een dekkende of transparante afwerking, afhankelijk van het type beits, en kan in verschillende kleuren verkrijgbaar zijn. Beits is duurzamer en onderhoudsvriendelijker dan olie, omdat het langer meegaat en minder vaak opnieuw aangebracht hoeft te worden.

Olie dringt diep in het hout en beschermt het van binnenuit, zonder een zichtbare uitgeharde laag te vormen. Het accentueert de natuurlijke kleur en structuur van het hout en zorgt voor een natuurlijke uitstraling. Olie is vooral geschikt voor houtsoorten die sterk uitzetten, krimpen of verweren, zoals naaldhout en ceder. Olie moet vaker opnieuw aangebracht worden dan beits, omdat het minder lang meegaat. Het product is wel eenvoudig aan te brengen en ideaal voor plaatselijke herstellingen.

Bron: Hout Info Bois - www.houtinfobois.be