Wat betekent ‘ecoverf’ nu precies?

Wat zijn 'natuurlijke' verven?

Alle verven, 'eco', 'natuurlijke' of gewone verven, bevatten chemische stoffen die het product doen functioneren. Verf bestaat uit pigment, oplosmiddel (water of organisch oplosmiddel), vulstof(fen), hars (of bindmiddel), additieven en conserveringsmiddelen. Vrijwel alle verven bevatten enkele 'natuurlijke' grondstoffen, bijvoorbeeld water en calciumcarbonaat (krijt). Sommige verfbedrijven verkopen hun verf echter specifiek als 'natuurlijk', dit kunnen verfsoorten zijn die grondstoffen zoals gebluste kalk (in kalkwas) en lijnolie gebruiken. We moeten daarbij opmerken dat het feit dat een stof "natuurlijk" is, niet betekent dat deze beter of per se minder schadelijk is dan synthetische alternatieven. Schadelijke loodpigmenten werden bijvoorbeeld eeuwenlang gebruikt, terwijl we vandaag veel veiligere synthetische alternatieven hebben. Lijnolie werd van oudsher gebruikt in verf als een natuurlijk bindmiddel, maar het is ook de oorzaak geweest van grote branden op verffabrieken. Sommige verven kunnen zowel "natuurlijke" grondstoffen als modernere ingrediënten bevatten. Anderzijds zijn bepaalde "natuurlijke" verven misschien niet zo duurzaam als conventionele verven en kunnen ze daarom ook moeilijker aan te brengen zijn. Voor producten zoals kalkverf en minerale verven wordt een ‘professionele’ toepassing meestal aanbevolen. Kalkverf mag fan natuurijk zijn, het product is ook zeer alkalisch, dus huid- en oogcontact tijdens het aanbrengen moet worden vermeden om brandwonden te voorkomen.

Wat is een 'eco'-verf?

“Eco” is een nogal vage term; het is belangrijk dat bedrijven die dit soort uitspraken doen over hun producten, precies aangeven wat ze hiermee bedoelen. De meeste decoratieve verven zijn op waterbasis en veilig in gebruik, dus men zou kunnen stellen dat vrijwel elke decoratieve verf een 'eco'-verf is. Wanneer er groene claims over een product worden gemaakt, is het belangrijk dat deze worden ondersteund door bewijsmateriaal. Op een steeds concurrerender markt vertrouwen fabrikanten van decoratieve verven vaak op unieke verkoopargumenten om hun producten te laten opvallen. Sommige bedrijven misleiden consumenten echter met ongefundeerde groene claims over hun producten. Het is belangrijk om te onthouden dat termen als "eco", "natuurlijk" en "niet giftig" op zichzelf niets betekenen - claims als deze moeten worden ondersteund met afdoende bewijs om ze te staven. De EU maakt zich ook zorgen over dit soort claims en wil een richtlijn voor groene claims invoeren om consumenten beter te beschermen tegen valse of misleidende claims.

Wat met VOS?

De meeste decoratieve verven zijn vandaag op waterbasis, wat betekent dat ze tijdens het drogen slechts minimale sporen van vluchtige organische stoffen (VOS of VOC) afgeven. VOS kunnen leiden tot een slechte luchtkwaliteit binnenshuis en kunnen chemische stoffen afgeven die kunnen bijdragen aan de vervuiling van de atmosfeer en de opwarming van de aarde. Er zijn nu alternatieven op waterbasis voor het schilderen van deuren en plinten die vroeger met traditionele verven op basis van oplosmiddelen werden geverfd. Traditionele verven op basis van oplosmiddelen kunnen meer dan 50% VOS bevatten, terwijl verven op waterbasis vaak minder dan 0,3% VOS bevatten. Er zal altijd een spoor van VOS aanwezig zijn, zelfs als er geen specifieke grondstoffen met VOS zijn toegevoegd. Zelfs water kan sporen van VOS bevatten. Daarom (stelt de BCF) ‘is het niet redelijk om termen als 'VOC-vrij' te gebruiken’. Alle verfproducenten zijn overigens verplicht om het VOS-gehalte op het etiket te vermelden.

Waarom ‘geurt’ verf tijdens het aanbrengen?

Verf kan een bepaalde geur verspreiden door het vrijkomen van vluchtige organische stoffen, ook al bevatten alle verven op waterbasis slechts minimale hoeveelheden. VOS zijn immers chemische stoffen die snel en gemakkelijk verdampen. Ze worden vaak precies gebruikt om een geur te produceren, bijvoorbeeld in kaarsen, parfums en andere soorten geuren. Het feit dat ze zo snel verdampen, is ook nuttig voor andere soorten producten, bijvoorbeeld in ruitenreinigers, zodat ze een streeploze afwerking achterlaten. Ze kunnen ook vrijkomen bij het koken. In verf kan een hoog VOS-gehalte ertoe bijdragen dat de verf sneller droogt, en andere voordelen hebben zoals een betere duurzaamheid en een hoge glans. Voor de meeste decoratieve toepassingen zijn er echter opties op waterbasis die minimale hoeveelheden of slechts ‘sporen’ van VOS bevatten. Dit houdt in dat veel verven nu geurarm zijn.

Is verf ademend?

Bij ademend vermogen gaat het erom of verf waterdamp doorlaat, en sommige verven zijn beter ademend dan andere. Verven op waterbasis zijn meestal beter ademend dan verven op basis van oplosmiddelen of olie. De mate van ademend vermogen hangt echter af van verschillende factoren in de verfformulering. In sommige omgevingen verdient een laag ademend vermogen de voorkeur om het oppervlak te beschermen. In keukens en badkamers willen we muren en plafonds bijvoorbeeld beschermen tegen een hoog vochtgehalte. Omgekeerd moeten sommige historische gebouwen met zeer goed ademende verf worden geverfd vanwege de traditionele bouwmaterialen die werden gebruikt. Minerale verven zoals kalkverf zijn beter ademend dan conventionele verven, maar ze zijn niet zo duurzaam en bieden niet zoveel bescherming of dekking voor het oppervlak.

Is verf veganistisch?

In de meeste decoratieve verven worden geen ingrediënten gebruikt die van dieren afkomstig zijn. Er kunnen echter enkele uitzonderingen zijn. Bijvoorbeeld glycerol, dat wordt gebruikt om een basisingrediënt van sommige verven te maken (hoewel het grootste deel van glycerol als veganistisch kan worden beschouwd, kan het soms zijn afgeleid van dierlijk vet). Andere voorbeelden zijn caseïne, dat afkomstig is van dierlijke melk, en lanoline wassen (van schapen). Als gevolg van chemische regelgeving zoals REACH zijn veel van de grondstoffen die in verf worden gebruikt echter op dieren getest. Verven zelf worden niet op dieren getest.

Kan verf kooldioxide uit de lucht absorberen?

U bent wellicht al beweringen tegengekomen over kalkverven kooldioxide uit de lucht kunnen absorberen. Dat klopt, maar het is belangrijk om te weten dat dit alleen gebeurt tijdens het drogen van de verf, en dus maar voor een beperkte periode. Daarnaast is het vermeldenswaard dat de hoeveelheid kooldioxide die tijdens het droogproces wordt geabsorbeerd, over het algemeen dezelfde hoeveelheid kooldioxide is die wordt uitgestoten tijdens de productie van de kalk die in de verf wordt gebruikt. Dit betekent niet dat het proces koolstofneutraal is, want er wordt energie gebruikt om verf op kalkbasis te produceren.

Is verf een duurzaam product?

Verf geeft kleur aan de ruimtes waarin we wonen en aan de voorwerpen die we gebruiken. Ze beschermen en vernieuwen onze huizen en bezittingen, zodat ze langer in goede staat blijven en niet zo vaak vervangen of gerepareerd hoeven te worden als anders het geval zou zijn. Terwijl ze deze duurzaamheidsvoordelen bieden, is de verfsector zelf altijd op zoek naar manieren om zijn eigen milieuprestaties te verbeteren. Van het veranderen van gebruikte grondstoffen voor betere milieuresultaten tot het minimaliseren van afval en recycling in productieprocessen, de sector heeft de afgelopen decennia enorme vooruitgang geboekt. Volgens het koolstofrapport van het WWF (maart 2020) is de koolstofvoetafdruk van het verbruik van coatings vervijfvoudigd en de koolstofvoetafdruk van de productie van coatings twee keer kleiner geworden. We weten echter dat er nog veel meer te doen is …

Wat is de koolstofvoetafdruk van verf?

De koolstofvoetafdruk van een verf wordt berekend door de emissies van elke fase in de levensduur van die verf (inclusief productie, fabricage, gebruik en einde van de levensduur) bij elkaar op te tellen. De productie van verf zelf is geen bijzonder energie-intensief proces. De grootste bijdrage aan de koolstofvoetafdruk van verf komt van de ingrediënten (of grondstoffen), dat wil zeggen, de koolstofemissies van de toeleveringsketen (ook wel scope 3 upstream emissies genoemd). De meeste grote verfproducerende organisaties moeten voldoen aan koolstofrapportagesystemen en hun koolstofvoetafdrukgegevens bekendmaken in hun jaarverslagen en/of op hun websites.

Welke ingrediënten hebben een grote koolstofvoetafdruk?

Grondstoffen zoals titaniumdioxide (TiO2) staan bekend als energie-intensief. Titaandioxide is een heel belangrijke chemische stof voor verf, en is meestal nodig in alle verven - of ze nu "eco", "natuurlijk" of een andere naam hebben. Het is een wit pigment, maar het wordt niet alleen in witte verf gebruikt - het wordt in verf van alle verschillende kleuren gebruikt. Dat komt omdat het zeer dekkend is en van vitaal belang is voor het verkrijgen van levendige kleuren, een uitstekende dekking en weerstand tegen UV-licht. Het is vermeldenswaard dat titaniumdioxide ook in veel andere huishoudelijke producten wordt gebruikt, zoals cosmetica, tandpasta, zeep, enz. Hoewel het een ‘superingrediënt’ is, kan het tot 60% van de ecologische voetafdruk van een verf vertegenwoordigen. Er is momenteel echter geen directe vervanging.

Kunnen er duurzamere grondstoffen worden gebruikt?

Biogebaseerde materialen zijn grondstoffen die afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen in de natuur, in tegenstelling tot niet-hernieuwbare bronnen zoals fossiele brandstoffen. De biogebaseerde markt is de afgelopen jaren aanzienlijk gegroeid, en verdere vooruitgang zal bijdragen aan een circulaire economie. Het verwerken van biogebaseerde grondstoffen in een verfsamenstelling kan de koolstofvoetafdruk verminderen, en sommige verfbedrijven beginnen dit soort grondstoffen te gebruiken om hun milieu-impact te verminderen. Het is een technische uitdaging voor verfbedrijven om de duurzaamheid van hun verven te verbeteren en er tegelijkertijd voor te zorgen dat de verf goed blijft presteren en aan de verwachtingen van de klant blijft voldoen. Er beginnen ook gerecyclede grondstoffen op de markt te komen die in verfformules kunnen worden gebruikt.

Zit er plastic in verf?

Zoals eerder vermeld, bevatten verven harsen (of bindmiddelen) die worden toegevoegd om het pigment aan de muur of een ander oppervlak te laten hechten, en die na droging een film vormen die voorkomt dat de verf ‘van de muur’ wordt afgewassen. Harsen of bindmiddelen, zelfs die gemaakt zijn van hernieuwbare bronnen, zijn allemaal polymeren (een soort chemische stof die bestaat uit vele zich herhalende eenheden van kleinere moleculen). De film die harsen of bindmiddelen vormen, kan worden beschouwd als een "plastic" film.

Zijn decoratieve verven schadelijk of giftig?

Decoratieve verven zijn niet giftig voor de gezondheid, en niet schadelijk als ze worden gebruikt om een huis te verven. Het publiek wil er terecht zeker van zijn dat de producten die ze in hun huis gebruiken veilig zijn en geen negatieve invloed hebben op de gezondheid van hun gezin. Chemicaliën, waaronder die in verf, zijn streng gereglementeerd. In veel gevallen is het enige gevaarlijke ingrediënt in verven op waterbasis het conserveermiddel, dat de verf conserveert en de houdbaarheid verlengt, zodat de verf in optimale staat is wanneer men het gaat gebruiken. Verven zijn aanzienlijk veiliger dan vroeger. In de 19e eeuw zorgde de industriële revolutie voor de massaproductie van verf. Helaas waren sommige van de gebruikte grondstoffen schadelijk of giftig, zoals lood en arsenicum. In de 20e eeuw werden veiligere alternatieven ontwikkeld, waaronder synthetische pigmenten en producten op waterbasis in plaats van oplosmiddelen.

 

Waarom bevatten verven conserveringsmiddelen?

Verven op waterbasis kunnen in wezen als 'voedsel' dienen voor bacteriën, schimmels en gist. Conserveringsmiddelen worden gebruikt om te voorkomen dat deze microben de verf in het blik aantasten. Zonder conserveringsmiddelen zou de verf vrij snel bederven, waardoor deze onbruikbaar zou worden en nogal zou gaan stinken. Het conserveringsmiddel kan de verf zelfs na het openen van het blik blijven beschermen. Er is ook een bijkomend voordeel dat de groei van schimmel nog enige tijd na het aanbrengen van de verf onderdrukt wordt. Door het gebruik van conserveringsmiddelen kunnen we verven op waterbasis maken, die minder vluchtige organische stoffen (VOS) bevatten. Verven die op andere organische oplosmiddelen dan water zijn gebaseerd, hebben geen conserveringsmiddelen nodig, maar ze bevatten natuurlijk veel meer VOS. Ze zijn echter ook brandbaar en hebben een veel sterkere geur die blijft hangen.

Bron: BCF